Sürrealist-Gastro Estetik ve Dali

Misafiri yemek yedirmeden karnını doyurmadan salıvermek ayıptır. Bizler böyle yetiştik. Analarımız mutfaklarda yoktan var eder yine de sofrayı hazır ederler.

             Ülke mutfağımız Coğrafi İşaretler’’ cennetine dönüşüyor. Avrupa Birliği’nin işaretlediği coğrafi ürün sayımız 30’u aşarken, 60’ın üstünde ürünümüz  tescil sırasını bekliyor. Gastronomi çeşitliliği zengin Türkiye, coğrafyasındaki  200’ün üzerinde peynir çeşidi, zeytin ve zeytinyağı üretimiyle dünya ülkeleriyle yarışıyor. (Zeytin ağaçlarının sürekli katledilmesine rağmen)

             Gastronomi denince  Salvador Dali’yi hatırlamadan olmaz. Dali’nin altı yaşındayken aşçı olmak istediğini  ve kendisi tarafından yazılarak resmedilen bir yemek kitabı bulunduğunu çok kişi bilmez. Eserlerinde birçok kere balık, ekmek, sebze ve meyveleri kullanarak masaüstü natürmort-ölü doğa çalışmaları yapan, yumurtaya çok kere çeşitli şaşırtıcı biçimlerde tablolarında yer veren;

 yemek ve sürrealizmin uyumunu şaşırtıcı şekilde eserlerine yansıtan Dali- Gala çiftinin olağanüstü akşam yemeği partilerinin sanat çevreleri tarafından dikkatle takip edilip, muhteşem davetlerinde yer almak için can atıldığını biliriz.

            Katalan Sürrealist ressam Salvador Dali yalnızca sanatıyla değil aynı zamanda verdiği partiler ve sofra düzenleme sanatındaki ustalığıyla da tanınır. O “ Yemek yapmak resim yapmaya çok yakın, bir yemek yapmakla meşgul olduğumda, biraz bundan biraz şundan ekliyorum, resim yapmak gibi” diyerek hayatı boyunca yemeğe ve yiyeceklere olan hayranlığını dile getirmiştir.

            Dalí, 1973 yılında ,muhteşem sürprizlere açık  yaratıcı davetlerinin yemek tariflerinden bazılarını ‘’Les diners de Gala’’ adlı yemek kitabında toplar. Salvador Dali için yemek sadece bir beslenme kaynağı değil ; yemek masası  incelikli ve sıklıkla gözden kaçırılan sosyal ve politik anlamlarla doludur.  Dalí, yemeği sembolizmin kökü, seks, zevk, acı ve politika için bir metafor olarak kullanır. “Çene, felsefi bilgiyi kavramak için en iyi araçtır.” Diyen sanatçının 12 bölüm, 136 yemek tarifi içeren kitabında kendisinin akşam yemeği sohbetleri  ve  anekdotları da bulunmaktadır.

            Kitap, Dali’nin özel olarak yarattığı son derece tuhaf illüstrasyonlar ve kolajlardan oluşur. Eserlerinde olduğu gibi  yemek tarifleri de resimleri de  eğlendirici ama sıra dışı bir şekilde hazırlanır.

            1973'te yalnızca bir kez basılan kitabını kendisinin hem yemek tutkusu hem de  sevgilisi ve eşi Gala’yı  düşünerek oluşturur. 10. Bölümü  tamamen afrodizyak yemeklere ayrılan kitapta "Bin Yaşında Yumurta", "Salyangozlu Dana Pirzola Dolması ", “Kurbağa Mantısı” “Çam Kozalağı Şekerlemesi” gibi ilginç isimli tarifler yer alır.  

             1971’de resmedilen ‘’Gala ile Akşam Yemeği’’ 12 adet renkli litografiden oluşur. 68 yaşındaki Dali çocukluk hayalini, Paris’in efsane  yıldız restoranlarının  aşçılarının; Lasserre, La Tour d’Argent, Maxim’ ve Le Train Bleu  gibi önde gelen Fransız şeflerinin mutfağından menü ve tariflerini  kitabına taşır.  “Les Diners de Gala” 1973'te yayımlandığında Dali’nin rüyası gerçekleşir.

              ‘’Yemeklerin tümüne muazzam estetik ve ahlak değerler ithaf ederim, özelliklede ıspanağa.’’ Diyen Dali, Sürrealist gastro-estetik hikayelerini bir araya getirdiği bir seri gerçekleştirir. Renk ve ışık oyunlarıyla dolu bu çalışmalarında açlıktan ölmek üzere olan bir sanatçıya vurgu yapar. Yemek parası olmadığı için aç kalan birisi olarak değil, tutkularıyla yanıp tutuşan, sanatı aynı yemek yer gibi hazla, abartıyla ve gösterişle sindiren bir kimse olarak betimler. (Kendini anlatır)

                6 yaşındayken aşçı olmak isteyen Dali’nin mutfağa  ilgisi, hayranlığı hayatı boyunca devam etmiş, dolayısıyla hayalini gerçekleştirdiği kitap 2016 ve 2019 yıllarında TASCHEN tarafından yeniden basılmıştır. “Les Diners de Gala” da ressam,  sıra dışı yemek görseli çizimleriyle özgün sanatsal  karakter özelliklerini kitabında da sergilemektedir. Ve gastronomiyle Dali bir araya gelince “Gala ile Akşam Yemeği’’  bugünün mutfakları için pratik bir yemek kitabı olmaktan öte olağanüstü bir sanat eseri konumundadır.